Bieg Sapiehów 2000-2025
Ponad 25 lat temu, pasjonat długodystansowego biegania, mulitmaratończyk Jan Kulbaczyński z Kodnia postanowił w swojej rodzinnej miejscowości zorganizować bieg. Do udziału w zawodach zaprosił koleżanki i kolegów, znajomych ze wspólnych startów różnych tras biegowych. Impreza została zgłoszona również do kalendarza imprez biegowych Polskiego Stowarzyszenia Biegów.
Prawdopodobnie nic byśmy nie wiedzieli o biegu Jana Kulbaczyńskiego, gdyby nie zgłosili się do ówczesnego wójta gminy Ryszarda Zania, znani działacze sportowi z LZS Tadeusz Maziejuk i Andrzej Kołpak. To oni gorąco namawiali wójta do pomocy w organizacji biegu. Na kolejnym spotkaniu, już w znacznie szerszym gronie, zapadła decyzja o organizacji w Kodniu biegu. Wyznaczona została 15 kilometrowa trasa, wtedy również śp. ojciec Stanisław Wódz OMI, zaproponował nazwę imprezy – Bieg Sapiehów. Na marginesie można wspomnieć, że taka nazwa nie bardzo spodobała się pomysłodawcy biegu. Połączyliśmy siły, gmina, szkoła, dom kultury, oblaci. Nasz wysiłek organizacyjny mocno wsparli wspomniani wyżej działacze sportowi, którym pomogli pracownicy AWF w Białej Podlaskiej, Tadeusz Konarski, Krzysztof Wróbel, Krzysztof Piech.
W składzie Komitetu Organizacyjnego I Biegu Sapiehów znaleźli się: Dominik Nazaruk – przewodniczący, członkowie: Ryszard Zań – Wójt Gminy Kodeń, o. Stanisław Wódz OMI – superior klasztoru Ojców Oblatów w Kodniu, ks. Dariusz Parafiniuk z Białej Podlaskiej (Chrześcijańskie Stowarzyszenie Sportowe „Bonum”, Józef Tymoszuk radny z Kodnia, Agnieszka Nowacka kierownik GOK w Kodniu, Regionalne Zrzeszenie LZS reprezentowali Tadeusz Maziejuk i Andrzej Kołpak, ze szkoły w Kodniu Andrzej Kulupa – dyrektor Gimnazjum i Jacek Malarski – dyrektor Szkoły Podstawowej oraz nauczyciele wychowania fizycznego Anna Krawczyk, Elżbieta Kulupa, Wiesław Romanowicz, Marek Samociuk, Zbigniew Kotkowski z Białej Podlaskiej – pierwszy dyrektor Biegu Sapiehów.
Pierwszy Bieg Sapiehów odbył się w sobotę 19 sierpnia 2000 r. Na starcie stanęło 67 zawodników, wśród nich sześć kobiet i dwóch uczestników na wózkach inwalidzkich. Bieg, od początku miał obsadę międzynarodową, wystartowało w nim bowiem 10 zawodników zagranicznych (Białoruś, Rosja, Ukraina). Pierwszym zwycięzcą Biegu Sapiehów został Juliusz Ziółkowski z Siedlec (MKS „Pogoń” Siedlce) – z czasem 00:47:29. Kolejne miejsca na podium zajęli Białorusini, Aleksander Lubachenka z Brześcia i Władimir Duchowicz z Mińska. W kategorii open kobiet tryumfowała Natalia Krawiec (Mińsk, Białoruś), czas 00:58:11, druga była Krystyna Igras z Chełma, trzecia Urszula Szokalska (Nowy Prażmów). Najszybciej do mety na wózku dojechał Bogdan Król z Ornety („Start” Elbląg) z czasem 00:40:13. Wśród startujących byli również zawodnicy z Kodnia. Jan Kulbaczyński zajął 17 miejsce, Tomasz Piskorz 43, wśród kobiet Katarzyna Pracz była 56 (V miejsce w open kobiet). Najstarszym uczestnikiem pierwszej edycji biegu był urodzony w 1930 roku Bogdan Radwański z Białej Podlaskiej, najmłodszym wspomniana wyżej Katarzyna Pracz, rocznik 1984.
Budżet tego pierwszego biegu wyniósł 3900, – zł, w tym opłata startowa w wysokości 5,- zł. Oprócz medali i pucharów (6 pucharów, w tym po trzy za miejsca na podium oraz dla Jana Kulbaczyńskiego od Towarzystwa Przyjaciół Kodnia i Katarzyny Pracz – najmłodszego uczestnika zawodów), ufundowano nagrody rzeczowe dla najlepszych zawodników.
Kolejna edycja Biegu Sapiehów miała miejsce 11.08.2001 r. Odbyła się w ramach Dnia Sportu w Gminie Kodeń. Oprócz biegu głównego na dystansie 15 km, odbył się turniej piłki nożnej „Dzikich Drużyn” (obecnie pod nazwą Memoriał Józefa Tymoszuka), indywidualny turniej w podnoszeniu ciężarka 17,5 kg. Pierwszy raz został rozegrany bieg dla dzieci.
W II Biegu Sapiehów brało udział 85 uczestników, w tym 9 kobiet. Wśród startujących znaleźli się również zawodnicy niepełnosprawni, w tym dwoje na wózkach. W sumie na starcie było 85 zawodników. Wygrali Białorusini, najszybszy Viktor Łomonosov z Brześcia z czasem 00:45:20, poprzedni tryumfator Juliusz Ziółkowski był trzeci. Wśród kobiet najszybsza była Małgorzata Muzyczuk z Bogdanki (01:07:06). Na wózku, najszybciej do mety dotarł Grzegorz Osiak z Łukowa (reprezentujący „Start” Radom) – 00:47:56. Wśród sportowców niepełnosprawnych najszybszym okazał się Zdzisław Koziej z Lublina (01:02:40).
W III Biegu Sapiehów, w 2002 roku, wzięło udział już 124 zawodników, zwyciężyli Dariusz Kuzdra z Zamościa i Marta Czubska z Krosna.
Wspominając początki kodeńskiej imprezy biegowej, należy zaznaczyć, że czasy mierzone były ręcznie, przy pomocy stopera, w biurze zawodów, na biurkach rozkładano fiszki z nazwiskami i czasami poszczególnych zawodników, a pomiędzy metą i biurem stale kursował goniec zbierający aktualne dane. Należy przede wszystkim pamiętać o wspaniałym komentatorze zawodów śp. Tadeuszu Maziejuku oraz biurze, w którym wprost tytaniczną pracę wykonywali Tadeusz Konarski, Krzysztof Wróbel, Agnieszka Nowacka, Henryka Kuniszyk, a potem Barbara Radecka, Wanda Kopczyńska i Iwona Hordyjewicz. Zawody sędziowali Andrzej Kołpak, Elżbieta Kulupa, Andrzej Kulupa, Wiesław Romanowicz, na nawrocie w Kopytowie Marek Samociuk, Marian Kuzawski oraz Wiesław Witkowicz. Punktami z wodą zarządzał Józef Tymoszuk, nad całością biegu czuwali Dominik Nazaruk i Jacek Malarski.
W taki to sposób narodziła się w Kodniu impreza rangi międzynarodowej, posiadająca aspekt nie tylko sportowy, jej celem była przede wszystkim popularyzacja czynnego wypoczynku wśród dzieci i dorosłych, wypoczynku połączonego z poznaniem bogatej kultury regionu pogranicza, wspaniałych zabytków, a nade wszystko nieskażonej, bujnej nadbużańskiej przyrody Kodnia i okolic.
Od piątej edycji biegu, od 2004 roku ustalił się stały termin rozgrywania zawodów, a więc zawsze w pierwszą sobota sierpnia. Wtedy narodziła się również wspaniała tradycja związana z biegiem, mianowicie zabawa taneczna, pod chmurką, wieczorem po biegu. Ostatni znowu powróciliśmy do tej ciekawej inicjatywy.
Markę biegu budowali również jego uczestnicy, a były to prawdziwie charyzmatyczne postacie, m.in. małżeństwo Leoncjusz i Wiera Stasiewicz reprezentujący KB Hajnówka, słynny „Ułan” Jan Niedźwiedzki z Warszawy, rok urodzenia 1926, czy też Halina Kiwerska (ur. 1947) z Sochaczewa, słynna „Parasolka”. Pani Halina niczym na Wimbledonie, zawsze w białym kostiumie i nieodłączną parasolką na plecach. Taką charyzmatyczną postacią biegu, przede wszystkim wyróżniającą się wzrostem, był również Jan Kulbaczyński.
W 2015 roku XVI Bieg Sapiehów miał wymiar szczególny, ponieważ po raz pierwszy odbywał się w formule czterech biegów w ramach Grand Prix Traktu Brzeskiego, czyli w Mińsku Mazowieckim, Białej Podlaskiej, Kodniu i na końcu w Siedlcach. Najszybciej do mety dobiegł Serhii Okseniuk z Ukrainy z czasem 00:47:38, wyprzedził dwóch Polaków Przemysława Dąbrowskiego z Ostrołęki – czas 00:49:01 i ubiegłorocznego tryumfatora Bogusława Andrzejuka z Białegostoku z czasem 00:49:03. W kategorii open kobiet, kolejny raz zwyciężyła Izabela Trzaskalska z Terespola z czasem 00:57:42 wyprzedzając na mecie Annę Gosk z Białegostoku z czasem 00:56:06, trzecia była Białorusinka Alla Yaskovitch z Dinamo Brest z czasem 00:58:20.
W kolejnym roku zrezygnowaliśmy z udziału w Grand Prix Traktu Brzeskiego i powróciliśmy do stałej formuły kameralnej imprezy (w XVI Biegu Sapiehów wzięła udział rekordowa liczba zawodników – 220).
Szesnasta edycja biegu, była o tyle znacząca dla organizatorów, ponieważ od 2015 roku wprowadziliśmy profesjonalny pomiar czasu, nawiązując współpracę ze Sławkiem Bańburą i firmą Time2go z Białej Podlaskiej.
Bardzo ważną postacią dla naszego biegu jest również Tadeusz Dziekoński, który systematycznie wykonuje atestację trasy (PZLA).
Impreza, która rozgrywana jest od 2000 roku, obejmuje obecnie obok biegu głównego na dystansie 15 km, Małe Biegi Sapiehów na 800 i 200 metrów, a także Bieg Przedszkolaka (ok. 100 m) – od 2018 r., sześć lat temu włączono nordic walking na dystansie 5 km pod nazwą Marsz nad Bugiem.
Bieg Sapiehów na stałe wpisał się w historię Kodnia, a także w jego współczesność, obok Sanktuarium Matki Bożej Kodeńskiej, przyczynia się do popularyzacji Kodnia i okolic w kraju i za granicą. Bieg rozgrywany w środku lata (zawsze pierwsza sobota sierpnia), prawie w samo południe, przez samych uczestników zawodów nazwany został „piekielną kodeńską piętnastką”. W swojej dwudziestopięcioletniej historii dorobił się swojej legendy oraz wiernych tej legendzie uczestników, którzy w swoich kalendarzach biegowych wpisywali kodeńską imprezę.
Bieg Sapiehów to przedsięwzięcie obok, której wyrosło wiele dodatkowych działań promujących bogatą kulturę regionu, w tym wątek religijnej różnorodności, czy nadbużańską przyrodę, popularyzował również spływy kajakowe Bugiem, umożliwiał poznanie smaków miejscowej kuchni, zachęcał do odwiedzenia jagodowo-grzybowych lasów. Wszystkie te przyczyniają się do tego , że ten zakątek Polski coraz częściej odwiedzają nie tylko pielgrzymi, ale turyści. Mamy więc świadomość, że pewien cel organizacji biegów, jest już od ćwierć wieku konsekwentnie realizowany.
Doroczna impreza odbywała się dzięki zaangażowaniu autentycznych społeczników, dzięki ludziom dobrej woli i wspaniałego serca, którzy oddają swoje siły i środki, aby co roku na starcie mogli stanąć biegacze, aby ich godnie i serdecznie, jak to na Podlasiu, czy Polesiu, przyjąć.
Wiemy, z relacji uczestników, że podoba im się w Kodniu, że ciekawi ich ten zakątek Lubelszczyzny. Takie opinie wyzwalają w nas, organizatorach biegu, dodatkowe siły, aby impreza mogła być kontynuowana.
Towarzystwo Przyjaciół Kodnia, główny organizator imprezy, przez wszystkie te lata starało się nawiązywać do historii naszej ojczyzny lub też dziejów Kodnia.
W roku 2013 w sposób szczególny upamiętnialiśmy 150 rocznicę wybuchu powstania styczniowego i zwycięską bitwę o Kodeń w nocy z 22 na 23 stycznia. W 2018 – 100 rocznicę odzyskania niepodległości oraz odbudowę pomnika z tej okazji, którą zainicjowało nasze Towarzystwo. W 2011 roku pamiętaliśmy o 500 lecie założenia miasta Kodnia przez Jana Sapiehę, w 2019, jubileusz 20 lecia założenia naszego stowarzyszenia. W roku 2022 pamiątkowym medalem uczciliśmy 100 rocznicę założenia Ochotniczej Straży Pożarnej w Kodniu. W kolejnym roku, 300 rocznicę koronacji Cudownego Obrazu Matki Bożej Kodeńskiej oraz 160 rocznicę zwycięskiej bitwy o Kodeń podczas powstania styczniowego. W ubiegłym roku 550 rocznicę utworzenia Województwa Lubelskiego. Wszystkie te ważne rocznice upamiętniane były na medalu wręczanym zawodnikom, którzy ukończą „piekielną kodeńską piętnastkę”. Dodać należy, że uczestnicy biegu bardzo sobie cenią nasz medal.
W latach 2016 – 2019, czyli podczas XVII, XVIII, XIX i XX edycji Biegu Sapiehów, nagrodą główną, wręczaną zwycięzcom biegu w kategoriach open kobiet i mężczyzn, była „Buława Sapiehów”. W 2020 r. z powodu pandemii bieg się nie odbył. Natomiast w następnym roku zorganizowaliśmy XXI edycję, w której nagrodą główną był „Puchar Iwan”, symbolizujący legendarny kielich przechowywany przez ród Sapiehów, którym toasty spełniały tylko szczególne osoby goszczące na dworze sapieżyńskim. Najczęściej byli to polscy królowie.
Przewodnim hasłem Biegu Sapiehów jest „Tradycja i obowiązek”, przez ponad dwadzieścia lat ogromna rzesza autentycznych społeczników zaangażowana była w jego organizację i realizację.
Od początku z biegiem związani są Dominik Nazaruk, Jacek Malarski, Agnieszka Nowacka, Wanda Kopczyńska, Iwona Hordyjewicz, Wiesław Witkowicz, czyli osoby związane z głównym organizatorem imprezy – Towarzystwem Przyjaciół Kodnia oraz Andrzej Kołpak z Białej Podlaskiej, ale rodem z Kodnia. Ogromnym wsparciem dla organizatorów biegu są ich najbliżsi, przede wszystkim dzieci i krewni.
Tylko my, organizatorzy, a także nasi najbliżsi wiedzą ile czasu, wytrwałości i cierpliwości trzeba było wykazać, żeby przez te dwadzieścia pięć lat pokonywać setki trudności związanych z organizacją biegu. Kameralna, w gruncie rzeczy lokalna impreza, stała się w końcu przedsięwzięciem cenionym w kraju i zagranicą, stała się w końcu legendarną „kodeńską piekielną piętnastką”. Bieg Sapiehów jest wpisany do ogólnopolskiego kalendarza imprez biegowych, 15 kilometrowa trasa posiadająca atestację PZLA, znana jest wielu zawodnikom z całej Polski, jak i biegaczom zagranicznym (w biegu startowali Białorusini, Francuzi, Litwini, Niemcy, Rosjanie, Ukraińcy, Włosi).
Tylko my organizatorzy wiemy, jakie trudności trzeba pokonać, żeby taką imprezę przeprowadzić, ile pism napisać, rozmów odbyć, żeby policja, straż pożarna, straż graniczna, mogły pozytywnie zaopiniować organizację imprezy, żebyśmy na końcu mogli otrzymać decyzję zezwalającą na wykorzystanie dróg publicznych w sposób szczególny. Z biegiem lat nabieraliśmy doświadczenia, spotykaliśmy również ludzi niezwykle życzliwych, którzy udzielali nam rad oraz ogromnej pomocy. Byli to policjanci, strażacy, funkcjonariusze Straży Granicznej, urzędnicy różnych departamentów Lubelskiego Urzędu Marszałkowskiego i Bialskiego Starostwa Powiatowego, instytucje zarządzające drogami publicznymi, pracownicy Urzędu Gminy Kodeń oraz jednostek temu urzędowi podlegających.
Czasami trafialiśmy na trudności niemal nie do pokonania, na przykład dotyczące organizacji ruchu w terminie zawodów. Podobno pojawiały się protesty i skargi od innych użytkowników dróg (do organizatorów nigdy takie skargi nie wpłynęły), że blokujemy drogi, utrudniamy przejazd, że bieg powoduje korki, a ruch wstrzymywany jest na długi czas. Pomimo to, dzięki wsparciu osób życzliwych, wiele trudności udawało się nam pokonać.
Komitet Organizacyjny Biegu Sapiehów w Kodniu pragnie podziękować wszystkim instytucjom, które podjęły działania związane z organizacją tegorocznej jubileuszowej edycji biegu: Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Lubelskiego, a w szczególności Kancelarii Marszałka oraz Departamentowi Promocji, Sportu i Turystyki, Bialskiemu Starostwu Powiatowemu, a także Komendom Policji w Lublinie i w Białej Podlaskiej, Komisariatowi w Terespolu, Komendzie Państwowej Straży Pożarnej w Białej Podlaskiej, Komendzie Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej w Chełmie i Placówce SG w Kodniu, Zarządom Dróg Wojewódzkich i Powiatowych, Stacji Pogotowia Ratunkowego w Białej Podlaskiej, wreszcie wszystkim druhom z OSP naszej gminy. Dziękujemy również wszystkim mieszkańcom, którzy całkowicie społecznie włączają się do pomocy podczas biegu.
Serdecznie dziękujemy Panu Marszałkowi Województwa Lubelskiego, Staroście Bialskiemu oraz Wójtowi Gminy Kodeń, za to, że ponownie zaszczycili bieg swoim patronatem, Zarządowi Województwa za udzielone wsparcie.
Bardzo gorąco dziękujemy wszystkim, którzy podjęli już szereg działań związanych z organizacją jubileuszowej dwudziestej piątej edycji Biegu Sapiehów. Mamy głęboką nadzieję, że „piekielna kodeńska piętnastka”, która ma piękną tradycję imprez rekreacyjno-sportowych Południowego Podlasia oraz Polesia, zyska nowych uczestników, kibiców i i sympatyków.
Tekst:. Jacek Malarski
Zdjęcie: Projekt A2 Agencja Reklamowa